თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრი

რუსთაველის გამზირზე (მაშინდელ გოლოვინის პროსპექტზე) მდებარე ოპერის ეს თეატრი 1896 წელს გაიხსნა. შენობა გერმანელმა არქიტექტორმა ვიქტორ შრეტერმა დააპროექტა . შენობა რიჰარდ ვაგნერის ბაიროითის ცნობილი თეატრის ანალოგია და 1200 მაყურებელზეა გათვლილი.

მანამდე კი, 1851 წელს, დღევანდელ თავისუფლების მოედანზე — რომელსაც იმ დროს ერევანსკის მოედანი ერქვა — თბილისში ამიერკავკასიაში პირველი მუდმივმოქმედი საოპერო თეატრი   მეფისნაცვალ მიხეილ ვორონცოვის ინიციატივით, ვაჭარ თამამშევის სახსრებით და იტალიელი არქიტექტორის, ჯოვანი სკუდიერის პროექტით აშენდა. თამამშევის მოთხოვნით, შენობა მრავალფუნქციური იყო: პირველ სართულზე დუქნები და ქარვასლა, ხოლო მეორე და მესამე სართულებზე — თეატრალური დარბაზი ყოფილა.

არქიტექტურა აზიურ-ევროპულ სტილში იყო გადაწყვეტილი და მოიცავდა მავრიტანულ ელემენტებსაც. თეატრის დარბაზი, ფოიე და უნიკალური ფარდა მხატვარ გრიგოლ გაგარინის მიერ იყო შესრულებული.

თეატრის ინტერიერს ამშვენებდა გიგანტური ჭაღი, რომელიც ვორონცოვმა თამამშევის ხარჯზე — 9 400 ფრანკად — პარიზიდან გამოიწერა.

ჭაღი მარსელიდან ფოთში გემით ჩამოიტანეს და 12 ყუთში შეფუთული თბილისში ურმებით წამოიღეს. გზაში ზოგი ნაწილი დაზიანდა და თამამშევს ხელმეორედ მოუხდა მათი გამოწერა.

ამავე წლის 9 ნოემბერს თბილისის პირველი საოპერო სეზონიც გაიხსნა. წარმოდგენილი იყო გაეტანო დონიცეტის „ლუჩია დი ლამერმური“.დასს ხელმძღვანელობდა ცნობილი დირიჟორი ბარბიერი,  სპექტაკლის დამთავრების შემდეგ, რომელსაც გრანდიოზული წარმატება ხვდა წილად, მასპინძლები ბარბიერის დასს და ოპერაში იმ საღამოს შეკრებილ საზოგადოებას მტკვრის მარცხენა სანაპიროსკენ წამოუძღვნენ.  სახალხო ზეიმმა პირდაპირ მდინარე მტკვარში გადაინაცვლა, სადაც ტივებზე მოკალათებული ხალხი მთელი ღამის განმავლობაში  აღნიშნავდა ოპერის თეატრის გახსნას თბილისში. არიებს იტალიური ოპერიდან დილამდე ენაცვლებოდა ადგილობრივი ქალაქური მუსიკის ჰანგები.

„იტალიური ოპერა იმდენად შეერწყა თბილისის ბოჰემურ ბაიათებს, რომ ყარაჩოღელებიც კი იტალიურად მღეროდნენო,“ — წერდა იოსებ გრიშაშვილი.

სამწუხაროდ, 1874 წლის 11 ოქტომბერს, სპექტაკლ „ნორმას“ ჩვენებისას, თეატრს ცეცხლი გაუჩნდა. ხანძარი იმდენად ძლიერი იყო, რომ ორი დღის განმავლობაში მძვინვარებდა.

ქალაქის მოსახლეობა — ქალიან-ბავშვიანად — მტკვრიდან ეზიდებოდა წყალს და ცდილობდა ცეცხლის ჩაქრობას.

მოგვიანებით ქარვასლა აღადგინეს, თეატრი კი — არა.

მომდევნო 22 წლის განმავლობაში, ამ შენობის აგებამდე, ოპერის დასი სპექტაკლებს „საზაფხულო თეატრის“ სცენაზე მართავდა.

რუსთაველის გამზ .N25-ში მდებარე თბილისის  ოპერისა და ბალეტის თეატრი 1880-1896 წლებში აიგო გერმანელი წარმოშობის პეტერბურგელი არქიტექტორის, ვიქტორ შრეტერის, პროექტის მიხედვით. თეატრის შენობის გეგმა  რიჰარდ ვაგნერის ბაიროითის ცნობილი თეატრის პროექტის მიხედვით შედგა. ახალი თეატრის აშენების იდეა, თამამშევისეული, ძველი თეატრის დაწვისთანავე (1874 წ.) დაიბადა. ფასადების მავრული სტილის სამოსელს კედლის სიბრტყის დამანაწევრებელი, მუქი და ღია ფერის ჰორიზონტალური ზოლები, მუშარაბიანი სარკმლები, ისრული და ნალისებრი თაღები, ფართო სვეტისთავებიანი წვრილი სვეტები, სტალაქტიტებით შემკული დეკორატიული კოშკურები, ხალიჩასავით მოფენილი და არშიებად გაყოლებული ორნამენტები ქმნის. მავრიტანული სტილი გვხვდება ნაგებობის ინტერიერშიც. შენობა XIX ს-ის თბილისური არქიტექტურის ერთ-ერთ, გამორჩეულ ნიმუშს წარმოადგენს.